شاید این اصل که بررسی شکست به همان اندازه توجه به پیروزی میتواند الهام بخش و آموزنده باشد، در نظر اول بدیهی و ساده به نظر بیاید، اما برای جنبش سبز متاسفانه چنین نبوده و این جنبش عملا، بیش از نقد و بررسی، با توجیهاتی چون مثبت اندیشی و عدم تضعیف روحیه مبارزان، شکستهایش را مورد بی توجهی قرار داده است. در این نوشته سعی میکنیم یکی از طرحهای شکست خورده جنبش، یعنی طرح نمایشگاه سبز کتاب را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
با توجه به حجم بالا، این مطلب را در چند بخش ارائه خواهیم کرد.
کلیاتی درباره طرح نمایشگاه سبز
طرح نمایشگاه سبز با هدف اعلام شده حضور معترضان سبز در نمایشگاه کتاب (۱۵ تا ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۹) شکل گرفت.
طراحان اصلی این طرح، با توجه به عدم استقبال سایتهای اصلی جنبش سبز از این طرح، به طور عمده از سایت بالاترین برای تبلیغات استفاده کردند، تبلیغاتی که از حدود یک ماه پیش از مراسم افتتاحیه نمایشگاه آغاز شد[۱]، اما اولین لینکهای داغ شده این طرح توسط دو کاربر اصلی مبلغ این طرح، khaki و amiirkabiir به طور همزمان و در روز ۲۷ فروردین، ۱۹ روز پیش از شروع نمایشگاه ارسال شد. زمانی کافی برای تبلیغ این طرح در نظر گرفته شد.
بررسی لینکهای ارسال شده و همینطور بحثهای درگرفته در کامنتها نشان میدهد که بین ۱۵ تا ۲۰ کاربر به شکلی هماهنگ و با برنامه[۲] در تبلیغ این طرح نقش داشته اند که از این میان amiirkabiir، khaki، iranbala، torino ، sight، booos، khatami76، sabz21، hazadi، khorjinak، mehdi_000 و bayansabz نقش فعالتری ایفاء کرده اند.
نمایشگاهی که قرار بود سبز باشه، به محلی برای جولان قدرت کودتاچیان تبدیل شد:
تجمع بسیجیان علیه بدحجابی
تجمع بسیجیان علیه بدحجابی
سه کاربر بالاترین (امیرکبیر[۳]، خاکی[۴]، ایران بالا[۵] (با ارسال ۲۶ لینک بیشترین نقش را در مورد توجه قرار گرفتن طرح ایفاء کردند. در طی مدت شروع تبلیغات تا اتمام نمایشگاه حدود ۷۰ لینک به بالاترین فرستاده شد که تقریبا نیمی از آنها داغ شد. پنج موضوع داغ ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۵ نیز برای این طرح زده شد که نخستین آن ۲۷ فروردین (زمان ارسال نخستین لینکهای طراحان اصلی) و آخرین آن ۱۵ اردیبهشت روز نخست نمایشگاه بود.
البته به جز طراحان، چند کاربر دیگر مبلغ طرح نمایشگاه سبز بودند، اما ناهماهنگی این کاربران با طراحان نمایشگاه سبز و همینطور برخورد متفاوت آنها با این طرح، این دوستان را به کلی از طراحان اصلی طرح جدا میکند.[۶]
نقد طرح «نمایشگاه کتاب سبز» در سه بخش، "پیش از نمایشگاه"، "نمایشگاه کتاب"و "سرنوشت طرح" تنظیم شده است. جمع بندی کوتاهی نیز در پایان خواهیم داشت .
بخش اول: پیش از نمایشگاه
پیش از پرداختن به موضوع اصلی، بهتر است نگاهی به شرایط عمومی جنبش در آن مقطع و همچنین نمایشگاه کتاب بیست و سوم بیاندازیم.
پس از عدم موفقیت سبزها در۲۲ بهمن، جنبش سبز وارد مرحله جدیدی از حیات خود شد، مرحله ای که با شک و تردید نسبت به کارایی روشهای گذشته، کاهش چشمگیر تعداد سبز های شرکت کننده در برنامه های جنبش و اعلان تغییر استراتژی توسط میرحسین موسوی مشخص می شود. یکی از نتایج این تحولات این بوده که بعد از ۲۲ بهمن طرحهای مختلفی که عمدتا در بالاترین اعلام شد، از جمله مراسم ۱۳ بدر مقابل اوین، تجمع روز کارگر و روز معلم مورد استقبال زیادی قرار نگرفت. در آستانه نمایشگاه کتاب مطمئتا این واقعیات مشهود از چشم عموم سبزها و همچنین طراحان اصلی نمایشگاه سبز دور نمانده بود[۷]. علاوه بر این محیط بسته نمایشگاه که امکان کنترل محیط را برای کودتاچیان بسیار راحت میکرد، از پیش این هشدار را به سبزها میداد که امکان موفقیت چنین طرحی در شرایط موجود تقریبا ناممکن است، نکته ای که به صراحت و روشنی پیش از شروع نمایشگاه و در انتقاد از طرح نمایشگاه سبز گوشزد شده بود:
"اینا اصلا قابل اجرا نیست...خیلی راحت وقتی دوتا شعار دادید در مصلی رو میبندند و همه شما و مردم عادی رو میگیرن و هربلایی خواستن سرتون میارن...چیزی نگید که فرداش وقتی اجرا نشد بگین وای شکست خوردیم وای شکست خوردیم.مردم معترض جونشون رو از سر راه گیر نیاوردن که بیان جلوی چشم حکومت قاتل توی نمایشگاه شعار بدن...خیلی پیشنهاد غیر عقلانی ای هست...خیلی ...آدم باید از شکست هاش درس بگیره...مگر اینکه بسیجی و نوکر حکومت باشه!" [تاکید از نگارنده]
راهکارهای جذب معترضان سبز به حضور در نمایشگاه: علی رغم تمام این موارد، طراحان اصلی به طرق مختلفی از جمله روشهای زیر سعی کردند سبزها را به شرکت در این طرح ترغیب کنند:
۱.القای ترس و وحشت رژیم:
کودتاچی !وحشت گسترده امروز خبر از روزهای پایانی حضورت می دهد آماده باش که ۱۰ روز حضور در نمایشگاه کتاب در پیش است +
آقای دیکتاتور نیروهایت را بسوی مصلی گسیل کن که نمایشگاه کتاب در راه است...امروز ترس را در وجودت دیدیم. +
اما سوال این است که با توجه به وضعیت عمومی جنبش و همینطور شرایط مکانی و زمانی کاملا تحت کنترل، کودتاچیان باید از چه چیزی میترسیدند؟
۲. وعده رویدادی بزرگ برای جنبش:
"چندی است که فرصت حضور پررنگ و پر تعداد برای مان فراهم نشده و اینبار نمایشگاه گویا بستر این حضور را فراهم نموده است.چند وقتی است که فریاد مرگ بر دیکتاتور را بر سر حرامیان تاریخ فرود نیاورده ایم.چند وقتی است که جنایاتشان را تنها نگریسته ایم و دم نزده ایم .چند وقتی است که تحقیر و گستاخی های فراوانشان را پاسخی در خور نداده ایم .اما بدانند که در نمایشگاه همه این بغض فرو خفته را بار دیگر برون خواهیم داد .فریادی از جنس ایران را بر سرشان خواهیم کوفت تا بدانند که سبز شدن مان ریشه دار است فراموش نشدنی "+
قطار قدرتمند جنبش سبز دوباره سرعت میگیرد: دیروز تحقیرکودتا در دانشگاه و 3 روز بعد حضوری پررنگ در نمایشگاه کتاب+
و البته پوچ بودن چنین وعده و وعیدهایی همان زمان هم روشن بود.
۳. ترساندن مردم از عواقب فرضی شرکت نکردن در طرح نمایشگاه سبز
"سکوت ما باعث فربه شدن حرامیان میشود.سکوت ما باعث میشود تا در آینده ای نه چندان دور، حتی در کنج خانه هایمان هم تفتیش عقاید شویم.سکوت ما باعث میشود تا کشور عزیزمان ایران، در عرصه بین المللی از کمترین وجه مثبتی برخوردار باشد." +
بی نیاز از توضیح!
۴. پیوند زدن طرح نمایشگاه کتاب با مراسم مورد تایید و همگانی ۲۲ خرداد
نمایشگاه کتاب امسال بهترین فرصت برای ارسال بلوتوث فیلمها و عکسهای جنایات رژیم و اطلاع رسانی برای ۲۲ خرداد است+
اسکناس های شعار نویسی شده را در نمایشگاه خرج کنیم...بر روی اسکناس ها می نویسم"۲۲ خرداد روز حضور ماست"+
با این حساب و با این روش میتوان هر طرح نامربوط و حتی مشکوکی را به طرحی مقبول همگان مرتبط کرد!
۵. استفاده از احساسات جنبش نسبت به شهداء و زندانیان
پنجشنبه و جمعه بهترین و آخرین فرصت اعتراضی جنبش سبز در نمایشگاه کتاب:در مقابل خون عزیزان و اسرای در بندمان مسئول هستیم/همراه شو عزیز کین درد مشترک هرگز جدا جدا درمان نمیشود+.
۶. پیوند زدن طرح نمایشگاه سبز با رهبران جنبش
فردا روز نمایشگاه کتاب است (همه سبزها حضور پررنگی خواهیم داشت و همانند سال گذشته آقایان موسوی و کروبی خواهند آمد[۸] )+
این در حالی است که کروبی و موسوی در دیدار اواخر فروردین خود به روشنی برنامه بعدی شان را مراسم ۲۲ خرداد تعیین کرده بودند. بعدا خواهیم دید این دعوتها با خبر جعلی حضور کروبی در نمایشگاه وارد مرحله جدید و مهمی از طرح نمایشگاه سبز میشود.
البته در صورتی که خود طرح نمایشگاه سبز به شکل سنجیده و معقولی مطرح شده بود، بعضی از تمهیدات فوق مانند پیش کشیدن احساس وظیفه مبارزان نسبت به وضعیت زندانیان میتوانست کاملا موجه باشد، اما همانطور که شرایط و نتیجه این طرح نشان داد، چنین تمهیداتی در واقع برای پنهان کردن ضعفها و مشکلات عدیده خود طرح ارائه میشد.
تمهیدات طراحان اصلی برای سبز کردن نمایشگاه: یکی از مهمترین و شاید مهمترین بخش هر طرح راهکارهایی است که قرار است طرح و فعالان سبز را در مقابل سرکوب محافظت کند. با توجه به شرایط عمومی جنبش و همینطور شرایط ویژه نمایشگاه سیزدهم، بررسی تمهیداتی که طراحان سبز در این راستا مطرح کردند، ضروری است: برای سبز کردن نمایشگاه در شرایط فوق العاده امنیتی چه راهکارهایی مطرح شد؟
پیش از بررسی دقیقتر تمهیدات طراحان باید به این نکته توجه کرد که تعداد لینکهای ارسالی در این زمینه بسیار محدود یعنی ۷ لینک بوده که اکثراً به توصیه پوشیدن لباس سبز یا حمل نماد سبز بسنده کردند (در بخش بعدی خواهیم دید همین لباس و نمادهای سبز کمک شایانی به نیروهای امنیتی کرد که افراد با لباسها و نمادهای سبز را به عنوان مظنون شناسایی کنند). در یک مورد هم نویسنده مفصلتر نوشته راهکارهایی پیش پا افتاده مانند شعارنویسی و پخش اعلامیه و بعضا کاملا بی معنی مانند "همه با خود ساندیس ببریم و بخوریم و پاکتهای آن را روبروی غرفه های کودتاچیان مثل غرفه کیهان بی اندازیم!" ارائه شده است.با بررسی این لینکها به راحتی میشود گفت که هیچ تمهید کارایی در مقابل تدارکات سخت امنیتی سرکوبگران ارائه نشده بود.
در روزهای نمایشگاه کتاب زمان خروج از مترو مصلی فرصت پیوندمان مهیاست ... با نمادهای سبزمان همدیگر را خواهیم یافت+
شرایط خاص امنیتی نمایشگاه سبز: با توجه به شرایط عمومی جامعه، وجود جوی امنیتی در نمایشگاه، اصلا دور از انتظار نبود، اما نشست مطبوعاتی ۱۴ اردیبهشت محسن پرویز معاون امور فرهنگي وزارت ارشاد و مدير برگزاري بيست و سومين نمايشگاه بين‌المللي كتاب نشان داد که باید منتظر شرایطی کاملا خاص و سخت در نمایشگاه باشیم:
" تامين امنيت برعهده نهادهاي انتظامي و امنيتي است و آنها نيز در طول سال‌ها؛ همكاري خوبي داشتند. امسال نقاط حساس و تمامي نمايشگاه با دوربين‌هاي مداربسته كنترل مي‌شود. وي با اشاره به اينكه نمايشگاه كتاب يك محيط فرهنگي است، افزود: در نمايشگاه كتاب هيچ‌كس حق ندارد بهره‌برداري سياسي بكند و نبايد به اين فكر باشد كه از محيط فرهنگي مي‌تواند بهره‌برداري سياسي بكند. وي با اشاره به مشكلاتي كه در زمان برگزاري نمايشگاه مطبوعات به وجود آمده بود؛ گفت: نمايشگاه مطبوعات بحث سياسي بسيار قوي دارد و به دليل آنكه در كشور ما خلاء حزبي وجود دارد، مطبوعات به جاي احزاب عمل مي‌كنند درحالي كه نمايشگاه كتاب اين‌گونه نيست. نمايشگاه كتاب يك محيط فرهنگي است. وي با اشاره به برگزاري نمايشگاه كتاب در آستانه انتخابات در سال گذشته گفت: نمايشگاه كتاب سال گذشته در آستانه انتخابات برگزار شد و هيچ مشكل و اتفاق خاصي در آن روي نداد. امسال نيز ما دغدغه خاصي نداريم و تصور نمي‌كنم كه مشكل خاصي به وجود بيايد البته درمورد حضور افراد سياسي و كساني كه فقط به قصد بهره‌برداري سياسي در نمايشگاه شركت مي‌كنند، مسئولان امنيتي بايد تصميم بگيرند."
وی همچنین از کنترل محسوس و نامحسوس نمایشگاه گفته بود، مسئله ای که چند روز بعد در صحبتهای حسین ساجدی‌نیا، فرمانده انتظامی تهران بزرگ تایید شد: "این پلیس [نامحسوس] در اولین ماموریت خود در نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران حضور یافته است و از روز شنبه نیز در سطح شهر تهران به انجام ماموریت می‌پردازد."
تمام این اخبار میتوانست هشداری جدی برای سبزها باشد که با نمایشگاهی کاملا متقاوت از قبل سر و کار دارند. واکنش طراحان به این اخبار چه بود؟ اما بهتر است کمی به عقب و به کامنت یکی از مشوقان[۹] این طرح برای نخستین لینک داغ شده و مهم این طرح برگردیم که میگوید:"در ضمن می خواهند در نمایشگاه دوربین مدار بسته بگذارند. به نکات امنیتی نیز باید توجه کرد".
جالب توجه است که از ۲۰ روز پیش از شروع نمایشگاه و حتی قبل از تهدیدهای مقام مسئول برگزاری نمایشگاه، حلقه طراحان نمایشگاه سبز به طریقی از وجود دوربین های مدار بسته مطلع بودند.
بهتر است نخست به تیتر نوشته کاربر امیرکبیر مهمترین طراح نمایشگاه سبز در واکنش به هشدارهای محسن پرویز توجه کنیم:
متن نوشته چیزی فراتر از تیتر به ما نمی گوید: "اینبار نیز بر همان روال وحشت فزاینده از حضور چشمگیر معترضین در نمایشگاه موجب شده تا دست به دامان دوربین مدار بسته و نیروهای محسوس و نا محسوس شوند اما زهی خیال باطل که آمدنمان همراه با رفتنتان خواهد بود .پس خموش باشید و بنشینید و نظاره گر این حضور باشید."
جز رجزخوانی معمول طراحان نمایشگاه سبز، تمهید خاصی در کار نیست. لینک دیگری هم فرستاده نشد! جالب است که کاربری که خبر از حضور دوربینهای مداربسته داده بود و از توجه به نکات امنیتی گفته بود، خود پیشنهاد میدهد: "نمادهای سبز - - از جمله خودکار وخودنویس و ماژیک سبز(حتی اسپری) و دست بند به همراه داشته باشیم."
در بخش های بعدی عواقب ناخوشایند چنین پیشنهاداتی را بررسی خواهیم کرد.
پایان بخش اول
[۲] به مرور دلایلمان را برای هماهنگ بودن کاربران ارائه خواهیم کرد، اما تنها برای نمونه میتوان به کامنتهای این لینک که روز اول نمایشگاه و برای تشویق سبزها به حضور در نمایشگاه فرستاده شده، اشاره کرد
[۳]
[۴]
[۵]
[۶] در ادامه درباره این دوستان و نظرات و گزارشات و تفاوتهایشان با طراحان اصلی نمایشگاه سبز صحبت خواهیم کرد.
[۷] برای مثال کاربر امیرکبیر در آستانه نمایشگاه کتاب مینویسد: "کودتاچیان ... سرمست از پیروزی پوشالی خود پس از ۲۲ بهمن و عدم حرکت جدی از سوی معرضین هر روز در بوق و کرنا می کنند که سبز چه شد و سبز چه نشد" و از رهبران میخواهد سکوت خود را بشکنند
[۸] این کاربر در ادامه میگوید: " (و اگر [موسوی و کروبی] نیایند معلومه از حاکمیت وحشت دارند) "، سخنی که از کودتاچیان انتظار میرود تا معترضی مشتاق حضور رهبران سبز.
[۹] هرچند کاربر فوق الذکر احتمالا به خاطر زمان کم حضور و ناشناخته بودن در بالاترین، لینکی در تایید طرح نفرستاده، اما در کامنتهای لینک طراحان حضور حمایتی پررنگی دارد
حتی اگر فرض کنیم که این کاربر ارتباط سازمان یافته ای با طراحان نمایشگاه سبز نداشته، باز این سوال مطرح است که چرا طراحان به این مسئله و هشدار امنیتی یعنی حضور دوربینهای مدار بسته، هیچ واکنشی نشان ندادند.
0 Comments
ارسال یک نظر